kutubhona

халифаликдан четлатиш лозим бўлади. Халифада бу сифатларнинг шарт қилиниши худди гувоҳнинг гувоҳлиги қабул қилиниши учун унинг адолат сифати билан сифатланиши шартлигига ўхшайди. Унда бу сифатларнинг шарт қилиниши унинг бу сифатларга хилоф иш тутишдан маъсум бўлишини англатмайди. Шунга кўра халифанинг ҳокимиятда пайғамбар ўрнида туриши унинг маъсум бўлиши вожиблигига далил бўлмайди. Аммо мусулмонлар томонидан шариатнинг етказилишига келсак, бу Аллоҳ шариатини етказишни англатмайди. Аксинча у Аллоҳ мусулмонларга вожиб қилган одамларга даъватни етказиш ва уларга Ислом фикрлари билан ҳукмларини таълим бериш вазифасини адо этишни англатади. Бундан бошқани мутлақо англатмайди. Демак у Аллоҳдан етказиш эмас, балки Росулуллоҳ с.а.в. олиб келган таклифлардан биридир. Шунинг учун у Росулнинг Аллоҳдан етказишидан бошқа нарсадир. Шу боис у маъсум бўлишни тақозо қилмайди ва унда маъсум бўлишга ҳожат йўқ. Зеро уни адо этиш бошқа шаръий таклифларни адо этиш кабидир. У халифага халифа сифатида вожиб эмас, балки шариатни биладиган ҳар бир мусулмонга вожибдир. Халифа ҳам бир мусулмон сифатида шариатни етказишга буюрилган. Бу агар халифа олим бўлса унинг олимлиги эътибори билан вожибдир. Чунки етказиш шариатни биладиган олим мусулмонга фарздир. Унинг ўз билими бўйича етказиши фарздир. Етказувчиларнинг маъсум бўлиши фарз ҳам, шарт ҳам эмас. Аммо исломий даъватни кўтариб чиқиш халифага халифа сифатида вожиблигига келсак, у халифага қўлида салтанат бўлган ҳоким сифатида вожибдир. Бу даъватни муайян тариқат бўлмиш жиҳод орқали кўтариб чиқиш унга вожибдир. Бунда маъсумлик шарт қилинмайди, балки уни шарт қилиш ноўриндир.

Иккинчидан: Халифа агар осийлик қилса ўзини гуноҳдан қайтарадиган бир имомга муҳтож бўлмайди. Аксинча ўзини муҳосаба қиладиган Умматга муҳтож бўлади. Уммат уни алмаштиради ёки ўзгартиради. Зеро Росулуллоҳ с.а.в. Уммат халифани муҳосаба қилиши лозимлигини баён қилди ва Умматдан агар халифа маъсият қиладиган бўлса бу ишини инкор қилишни талаб қилди ҳамда халифанинг гуноҳига рози бўлиб, унга эргашадиган ҳар бир кимсани Аллоҳ олдида жавобгар қилиб қўйди. Муслим ривоят қилиб деди: менга Абу Ғассон Мисмаий ва Муҳаммад ибн Башор биргаликда Муоздан